Met een jaarlijks terugkerend festival willen we de aandacht, die Veenhuizen kreeg door theaterspektakel Het Pauperparadijs, levend houden , zegt artistiek leider Jan Van den Bossche. Het verhaal van de Koloniën van Weldadigheid is een blinde vlek in de canon van de Nederlandse geschiedenis. En er komt zoveel in samen: de Verlichting, de industriële revolutie, idealisme, moralisme en maakbaarheid. We willen deze verhalen blijven vertellen, in combinatie met klassieke muziek. Het dorp biedt een prachtig kader. In de Randstad moet je stilte creëren, in Veenhuizen krijg je het cadeau. 

Het festival speelt zich af in het hele dorp Veenhuizen, maar het hart ligt op de plek waar ooit het Derde Gesticht stond, dat eind negentiende eeuw werd afgebroken. Er wordt een festivaltent met een groot podium geplaatst. Het festivalcafé wordt gevestigd in het ernaast gelegen historische gebouw van Coco Maria.

De aftrap op de openingsavond, die wordt gepresenteerd door Maartje van Weegen, wordt verzorgd door Pynarello, het rebellencollectief van violiste Lonneke van Straalen. Met de ouverture van La gazza ladra van Rossini geven zij het startschot. Niet ontbreken mogen de Roden Girl Choristers. Violiste Lisa Jacobs speelt samen met haar String Soloists een programma dat reikt van van Locatelli tot Piazzolla. De broers Leonard (cellist) en Gijs (filmmaker) Besseling tonen twee afleveringen van hun filmserie over Puccini en de grote Italiaanse operatraditie.

Zeven tranen
Het Drentse Margaretha Consort speelt in de Koepelkerk de Lachrimae van de Engelse componist John Dowland, ook wel De zeven tranen genoemd. Het is een set van zeven hoofse dansen, waarvan de eerste ook bekend is als het lied Flow my tears. Aansluitend vindt een literaire wandeling plaats naar het zogeheten Vierde Gesticht, de begraafplaats. Schrijfster Mariët Meester, zij bracht haar jeugd door in Veenhuizen, koppelt De zeven tranen van Dowland aan zeven aangrijpende verhalen van mensen die er begraven zijn.

Naast de programmering op het hoofdpodium en in de kerken vinden er verspreid over het dorp pop up-concerten plaats, onder meer op de binnenplaats van het Gevangenismuseum en in hotel-restaurant Bitter en Zoet. Voor kinderen staan er een concert met Trio Suleika en een wandeling met een verhalen vertellende boswachter op het programma.

Tweehonderd jaar Maatschappij van Weldadigheid
Veenhuizen is één van de zeven koloniën van de Maatschappij van Weldadigheid, die precies tweehonderd jaar geleden op initiatief van generaal Johannes van den Bosch werd opgericht. Het was een maatschappelijk experiment dat de armoede uit het stedelijke straatbeeld moest doen verdwijnen. Arme gezinnen uit de steden kregen er onderdak en een stukje land om te bewerken. De paupers  zouden zo eerbare en hardwerkende burgers worden en tegelijkertijd werd een nieuw gebied, dat toen ook wel Hollands Siberië genoemd werd, ontgonnen als landbouwgrond. Het idealistische plan liep al vrij snel aan tegen allerlei praktische moeilijkheden en het experiment bleek financieel ook niet haalbaar. Veenhuizen werd in 1859 overgenomen door Justitie, dat er uiteindelijk een gevangenisdorp van maakt. Tot 1981 was het dorp afgesloten van de rest van Nederland. Op dit moment zijn er nog drie penitentiaire inrichtingen in Veenhuizen. Van het bijzondere verleden getuigen onder andere nog de rechte lijnen van het stratenplan, het voormalige Tweede gesticht, waar nu het Gevangenismuseum is gevestigd en de karakteristieke huisjes met de stichtelijke gevelspreuken. Veenhuizen en de andere zes koloniën zullen naar verwachting in de zomer van 2018 worden toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Hoofdpartners van Festival Veenhuizen zijn Provincie Drenthe en gemeente Noordenveld.